Manipulatie of beïnvloeding

Manipulatie, we zien het overal om ons heen. Nepnieuws, verdraaiingen of informatie weglaten om jou op andere gedachten te brengen en mee te krijgen in het kamp van de ander. Mensen vragen mij wel eens: Is NLP niet een vorm van manipulatie?

Volgens Wikipedia is manipulatie een vorm van beïnvloeding waarbij misleidende methoden worden gebruikt om een ander te overtuigen tot een bepaalde waarneming of handeling te komen.

De grens tussen manipulatie en normale beïnvloeding is echter moeilijk te trekken. We kunnen namelijk niet niét beïnvloeden (Watzlawick 1978). Iedere communicatie bestaat uit een actie en een reactie en zou daarom een vorm van manipulatie kunnen zijn. Milton Erickson geeft als voorbeeld dat iedere moeder haar kind manipuleert als ze wil dat het blijft leven. De leraar op school manipuleert het kind om te leren lezen en schrijven (Rosen 1982). We noemen dit geen manipulatie maar beïnvloeden.
Beïnvloeden doen we allemaal. Als je je partner of kind vraagt of hij de vuilnisbak buiten wil zetten is dat een vorm van beïnvloeding. Als een kind op school beloond wordt met een hoog cijfer voor zijn toets is dat voor het kind een stimulans om door te gaan met leren, dit is beïnvloeding.
In NLP gebruiken we bijvoorbeeld een lijst met doorvraag-vragen (het metamodel) om te leren doorvragen als iemand iets vertelt. Door middel van deze vragen kan iemand helderder krijgen waarom hij doet wat hij doet. Een coach die je vragen stelt helpt je door vragen te stellen je eigen probleem op te lossen door je te stimuleren er zelf over na te denken óf door je juist op andere gedachten te brengen. Dit is ook beïnvloeding.
NLP kent diverse (Gestalt) oefeningen waarbij iemand zich inleeft in iemand anders om de intentie van die ander beter te begrijpen. Je echt inleven in de ander helpt om los van jouw oordelen en fantasieën over de ander de beleving van die ander te onderzoeken. Dat geeft informatie. Dit zijn voorbeelden van beïnvloeding en valt niet onder de definitie van manipulatie.

Het wordt manipulatie als er misleidende methoden in het spel zijn. Voorbeelden hiervan zijn beloftes in reclames die niet waargemaakt kunnen worden: Met deze cursus word je financieel onafhankelijk. Of inspelen op geluksgevoelens: als je deze frisdrank drinkt word je gelukkig of met deze pil word je slank. De misleidende informatie wordt gebruikt om iets te gaan geloven of gedaan te krijgen van de ander.
Een andere vorm is iemand proberen te overtuigen met een overvloed aan woorden dat ertoe kan leiden dat de ander geen tijd krijgt om zelf na te denken, passief achterblijft en het vervolgens voor waar aanneemt.

NLP is behulpzaam om jezelf en de ander beter te begrijpen en biedt handvatten om te onderzoeken hoe je effectiever (vanuit je eigen autonomie) met anderen om kan gaan. Tot slot is nu een interessante vraag: is dit artikel manipulatie of beïnvloeding?

Piet van Haaster
2 april 2022